Wczoraj i Dzis

Gmina Rudka jest polozona w poludniowo-wschodniej czesci województwa podlaskiego, sasiadujac z gmina Bransk, Ciechanowiec, Grodzisk, Klukowo. Zajmuje powierzchnie 6.441 ha, z czego okolo 40% stanowia lasy. Liczba mieszkanców gminy wynosi 2.000 osób.

Droga krajowa nr 681, przebiegajaca przez teren gminy, jest najkrótsza trasa laczaca centrum kraju z Bialowieskim Parkiem Narodowym. Pozostale drogi powiatowe i gminne umozliwaja dojazd do wszystkich miejscowosci, znajdujacych sie na terenie gminy. Gmina jest w 100% zwodociagowana, a siedziba gminy-Rudka calkowicie skanalizowana. Zmodernizowana oczyszczalnia scieków umozliwi w przyszlosci przyjecie scieków z terenu calej gminy. Wszystkie miejscowosci, wchodzace w sklad gminy, sa podlaczone do nowoczesnej centrali telefonicznej.

Pierwsza wzmianka o Rudce pochodzi z 1434 r. Po roku 1505 wladali nia Korczewscy, a nastepnie Hlebowicze, Kiszkowie. Okolo polowy XVII wieku Rudke wykupil Zbigniew Ossolinski. Ostatnim z rodu Ossolinskich w Rudce byl Wiktor Makymilian Ossolinski. Po jego smierci 1869 r. wies odziedziczyla córka Wanda, która wniosla Rudke jako wiano Tomaszowi Potockiemu. Ostatnim wlascicielem Rudki byl hrabia Franciszek Salezy Potocki, zmarly 1949 r. w Krakowie.

Gmina Rudka posiada wiele cennych zabytków m.in.:

zespól palacowy z XVIII wieku (dawna siedziba Ossolinskich i Potockich) wraz z przylegajacym parkiem

barokowy kosciól pod wezwaniem Sw. Trójcy z 1754 r. wraz z zabytkowym wnetrzem

zespól przydroznych kapliczek z poczatku XVII wieku

WALORY PRZYRODNICZO-TURYSTYCZNE

Niewatpliwie atrakcja przyrodnicza gminy jest kompleks lasów iglasto-lisciastych, obejmujacych obszar okolo 15.000 ha, w których znajduja rezerwaty przyrody, stanowiska chronionych roslin i zwierzat oraz:

skupisko debów w wieku od 150 do 500 lat stanowiska bobrów oraz ptaków chronionych, miedzy innymi orla bielika, orla krzykliwego, bociana czarnego rezerwat lesny "Koryciny" z zachowanym starodrzewem debowym

Walory przyrodniczo-turystyczne uzupelniaja istniejace powierzchniowe zbiorniki wodne o powierzchni okolo 10 ha oraz przeplywajaca przez teren gminy rzeka Nurzec. Naturalne rozlewiska oraz czystosc wody zachecaja do uprawiania wedkarstwa oraz do korzystania z naturalnych kapielisk

Na terenie gminy dzialaja nastepujace szkoly:

Zespól Szkol Rolniczych im. K.Kluka w Rudce, mieszczacy sie w palacu barokowym Ossolinskich z XVII wieku, do którego uczeszcza ok. 500 uczniów o profilu nauczania:

Technikum Rolnicze Liceum Gospodarstwa Domowego Liceum Ekonomiczne Zasadnicza Szkola Rolnicza

Szkola Podstawowa w Rudce, uczaca ok. 200 uczniów (obecnie rozbudodowana o sale gimnastyczna, z zapleczem sanitarnym i czesc dydaktyczna - 3 izby lekcyjne).

Szkola Podstawowa w Niemyjach Nowych, do której uczeszcza ok. 90 uczniów.

Funkcjonujacy od 37 lat Zespól Szkól Rolniczych miesci sie w barokowym palacu z 1763r., polozonym w pieknym zabytkowym parku. W szkole uczy sie mlodziez w 4 kierunkach na poziomie technicznym, licealnym, i zawodowym. Ksztalcenie odbywa sie w nowoczesnych klasopracowniach, wyposazonych w sprzet audiowizualny i komputerowy. Szkola posiada dobrze urzadzona baze do zajec praktycznych w postaci gospodarstwa szkolnego i warsztatów szkolnych. Zespól Szkól Rolniczych im. ksiedza Kluka w Rudce, w którym ksztalci sie pól tysiaca mlodziezy, swoim wplywem wykracza poza ramy gminy i powiatu. Szkola prowadzi swój internat na 150 miejsc, z pelnym zapleczem zywieniowym. W internacie mlodziez mieszkajaca w pokojach 1-2-osobowych korzysta z pracowni komputerowej, silowni, studia nagran z radiowezlem, sklepiku, klubo-kawiarni. Do dyspozycji mlodziezy sa obiekty sportowe w postaci boisk do pilki recznej, kortów i nowo wybudowanej hali sportowej.Szkola jest atrakcyjna dla mlodych ludzi z Branska, Ciechanowca, Szepietowa i innych miejscowosci. Absolwenci maja szanse dalszej nauki na studiach wyzszych.

Chcialbym tu zamiescic historie miejscowosci .Jest ona dosc dokladna az do lat 2 Wojny Swiatowej .Na lamach tej strony chcialbym podziekowac

wykonawczyni Annie Daniluk z Rudki, za wykonanie tej naprawde ciezkiej pracy. Postaram sie rowiez zdobyc i zamiescic dalsze dzieje Rudki,

juz od lat 40 ubieglego wieku .

Bialostoczyzna wyroznia sie na tle kraju unikatowym w skali europiejskiej dziewictwem przyrodniczym i kulturowym .

Wyjatkowe walory krajobrazowe ,pierwotne zasoby obrzarow lesnych ,nieskazitelnie czyste powietrze "Zielonych Pluc Polski ",zachecaja do zaglebienia

tajnikow przyrody czy zwiedzania historycznych zabytkow architektury i miejsc kultu religijnego .Jednym z takich miejsc jest Rudka.

Rudka jest duza wsia na Podlasiu o bardzo ciekawej i dlugiej histori .Jej losy scisle zwiazane byly z rodzinami Ossolinskich ,a pozniej Potockich .

To tym wlasnie rodom zawdziecza ona wszystko co posiadala i posiada do dzis .Wspanialy palac i kosciol .To one sa glowna atrakcja Rudki i naprawde

warte sa zobaczenia i opisania .Mam nadzieje ze praca ta bedzie cennym i ciekawym zrodlem informacji o tej malej i pieknej miejscowosci.

Polozenie i nazwa Rudki

Wies Rudka polozona jest wsrod duzych kompleksow lesnych ,nad niewielkim bezimiennym doplywem Nurca ,7 kilometrow na zachod od Branska.

Nazwa wsi pochodzi od slowa "ruda"okreslajacego surowiec mineralny do wytopu metali ,ale rowniez mokradla ,na powierzchni ktorych zbiera sie ruda zelaza .

O wytapianiu zelaza z rudy darniowej w majatku Rudka swiadczy nazwa "hamernia" w poblizu nie istniejacej juz wsi Wilczochy nad Nurcem .

Losy wsi Rudka scisle zwiazane sa z majatkiem i dworem .Stale osadnictwo na tym terenie istnialo juz we wczesnym sredniowieczu ,co poswiadczaja

zlokalizowane w poblizu wsi cmetarzyska typu mazowieckiego (groby w obudowach kamiennych ) i ruskiego (kurhany),potwierdzajace wzajemne przenikanie

polakow i rusinow na tym obrzarze.Pierwsza zrodlowa wzmianka o Rudce pochodzi z 1434r, i mowi o nadaniu jej Pretorowi z Korczewa. W 1442r.pan na

Korczewie i Rudce Skierdo , jego matka oraz synowie Jan , Grzegorz i Stanislaw uposazyli plebana rudzkiego Jana z Sochaczewa zwanego Gozdowa

i jego nastepcow w 2 wloki gruntu i ogrod. Stanislaw z Korczewa w 1486 r. dokonal kolejnych nadan na rzecz kosciola . Korczewcy posiadali rudke do roku 1505.

Kiedy to wraz z reka Zofi corki Stanislawa Korczewskiego przeszla w rece Stanislawa Hlebowicza wojewody polockiego i starosty mereckiego.

W tym samym czasie Stanislaw Hlebowicz nadal czterem misjonarzom utrzymanie z dobr Mordy ,Rudka ,Bartkow i Korczewo.Posel ksieznej mazowieckiej

zaskarzyl w 1511 r. malzenstwo Hlebowiczow o ustanowienie myta w Rudce i Mordach. W 1522 r. Zofia przekazala czesc Rudki synowi Mikolajowi , a cztery

lata pozniej za 1000 kop groszy litewskich zostawila dla niego "dobra rudzkie" oraz w 1538 r. sprzedala inne majetnosci .W latach tych Z . Hlebowiczowa

czesto procesowala sie z synem Mikolajem i sasiadami o wsie i granice . W 1554 r. mowi sie o trzech dziedzicach na Rudce -Hlebowicza , a byli to

:Stanislaw (bratanek Mikolaja) , wnuk Stanislawa wojewody polockiego-Stanislaw zwany Polonskim i syn Mikolaja Arnolf.

Przypuszczalnie w wyniku procesow Rudke otrzymal Stanislaw Hlebowicz .W 1555 r. w skad "wlosci rudzkiej " wchodzily : Rudka ,Wilczochy , Lubieszcze

Spieszyn , Czarna ,Targowek , Plutowo , Malyszczyn , Kozlowo , Korycin i Siemiony . W 1560 r. Stanislaw Polonski wymienil dobra rudzkie z Mikolajem Kiszka

i jego pierwsza zona Maryna Mscislawska , na Luzyn i Polczany w powiecie oszmianskim.

W 1569 r. Rudka wchodzaca do tej pory w skad Wielkiego Ksiestwa Litewskiego , w wyniku wcielenia wojewodztwa podlaskiego do Korony , weszla

w skad Panstwa Polskiego. Po roku 1630.w ramach podzialow rodzinnych Rudke otrzymala Barbara Chadzynska corka Mikolaja Kiszki zona Wojciecha

starosty nurskiego .Po jej smierci Wojciech Chadzynski ozenil sie z Barbara Ossolinska .Zbigniew Ossolinski brat Barbary ,a maz wnuczki

Mikolaja Kiszki , Barbary Iwanowskiej najechal Rudke .W 1647 r. a wedlug innych w 1649 r. Zbigniew Ossolinski starosta drohicki splacil Barbare Chedzynska

i ostatecznie stal sie wlascicielem rudki .W latach 1653, 1660 , 1661 Isabela Obornicka ,Marianna Humienicka i Eufrozyna Hynkowa , corki Zbigniewa

Ossolinskiego zrzekly sie na jego korzysc naleznych im dobr.

Oslabienie gospodarcze w 2-giej polowie 17 wieku spowodowalo proby przejecia pewnych funkcji charakterystycznych dla miast przez potezniejsze

osrodki wiejskie .Istniala wowczas takze sprzyjajaca takiej sytuacji ,tendecja do tworzenia rynkow lokalnych w granicach wlasnosci ziemskiej ,gdzie

targowiska wiejskie obslugiwaly glownie mieszkancow dobr ziemskich. Do osrodkow takich nalezala rowiez Rudka ,ktora juz w 1664 r. otrzymala

przywileje 2 jarmarki i jeden targ , co wplynelo na ozywienie gospodarcze wsi i zwiekszylo wplywy majatku Ossolinskich .

Zbigniew Ossoliski w 1667 r. przekazal Rudke synowi Jakubowi , ktory w 1676 r. oplacil 36zl. poglownego od 106 poddanych oraz od mieszkajacych we

dworze w Rudce .Jest to pierwsza znana wzmianka o istnieniu dworu ,z pewnoscia jeszcze drewnianego. Wedlug niektorych autorow ,czesc Rudki posiadal

rowniez Franciszek Maximilian Ossolinski ,ktory najprawdopodobniej w koncu 17 wieku odkupil cale dobra rudzkie .

Kolejnym wlascicielem Rudki po podziale majatku w 1727 r. zostal Maximilian Ossolinski ,podskarbi koronny . W sklad przejetego majatku

wchodzily Rudka wraz z dworem ,Wilczochy z mlynem , Lubieszcze ,Bartniki i Koryciny. Bedac we Francji w Luneville ,aktami z 22-24 lutego 1738 r.

zadysponowal on swoimi dobrami ,w wyniku czego przekazal synowi Jozefowi obok dwoch dworow i posiadlosci w Warszawie oraz okolicach

takze Ciechanowiec , Rudke , Mien , i Koryciny , na ktorych zabezpieczyl rente dla mlodszego syna Tomasza .

W 1759 r. Rudka przeszla w posiadanie Aleksandra Ossolinskiego , stryjecznego brata Jozefa Kantego . Aleksander Ossolinski ,starosta drohicki

,polozyl najwieksze zaslugi w rozwoju wsi , rozbudowal barokowa kompozycje Rudki z centralnym punktem-rynkiem przy kosciele ,gruntownie

przebudowal w 1763 r. dwor ,wstawil murowane zabudowania dworskie i skomponowal park dworski .Dazyl takze , do znacznego ozywienia

gospodarczego Rudki ,przez uzyskanie u Stanislawa Augusta Poniatowskiego ,krola polskiego ,3 sierpnia 1774 r. przywileju na 10 jarmarkow

wedlug kalendarza lacinskiego . W nadaniu tym Rudka okresla jako miasteczko w ziemi drohinskiej . Jedno ze zrodel historycznych

potwierdza ze " Targ Rudzki " odbyl sie miedzy w niedziele przewodnia 3 kwietnia 1785 roku.

W 1775 r. wsrod rejestru miast i miasteczek placacych poddymne wymieniono Rudke .Liczyla ona wowczas 58 domow , co swiadczy , ze

mieszkalo w niej okolo 350 mieszkancow .

Nazwanie Rudki "oppidum" - miasteczkiem ,nie bylo zwiazane z posiadaniem przez nia prawa miejskiego , a wynikalo z potraktowania

jej jako wsi targowej . Nazwanie wsi targowych w dokumentach "opidum" praktykowano takze w owym czasie w stosunku do innych wsi

o podobnym statusie ,ze wzgledu na ich rozwoj gospodarczy ,stosunkowo duza liczbe mieszkancow i posiadane przywileje na targi i jarmarki

, a czasem mniejszego rozplanowania. Z tych wzgledow trudno bylo zaliczyc je do typowych wsi . Nie udalo sie w badanych zrodlach

odnalezc przywileju miejskiego Rudki ,ani wzmianki o nim oraz informacji o radzie miejskiej ,pieczeci czy herbie .Zakorzeniony poglad

ze Rudka byla miastem ,wydaje sie w tym stanie rzeczy byc mylny.

Zrodla potwierdzaja istnienie w 1791 r. szkolki parafialnej ,prowadzonej przy rudzkim kosciele .Rudka juz wowczas znajdowala sie w

posiadaniu jednego z dwoch synow Aleksandra Ossolinskiego , Jozefa Kajetana, starosty sandomierskiego i kasztelana podlaskiego

ktory w 1799 r. otrzymal od krola pruskiego tytul hrabiowski.

Przez caly okres staropolski Rudka stanowila wlasnosc prywatna . Kolejni wlasciciele wywierali zdecydowany wplyw na wyglad wsi i jej jednolity

stan narodowosciowy zdominowany przez zywiol polski, katolicki. Nie odnaleziono w zrodlach wzmianek o zamieszkaniu w niej az do drugiej

polowy 18 wieku unitow ,prawoslawnych i wyznawcow mojzeszowych .Wiazalo sie to z silna pozycja i wielowiekowym wplywem kosciola

katolickiego oraz z katolickim wyznaniem wlascicieli Rudki.chociaz nie da sie wykluczyc ze pojedynczy zydzi lub inni mieszkali we wsi ,

co nieuchwytne jest w zrodlach .

Spis ludnosci zydowskiej z 1790 r. wykazal ze w Rudce mieszkalo 29 zydow tworzacych samorzad ,ktoremu podlegalo 158 wyznawcow mojzeszowych

z okolicznych wsi . Wynika z tego ze zydzi w Rudce posiadac musieli dom modlitewny .Niestety zadne dokumenty tego nie potwierdzaja .

W styczniu 1796 r. Rudka znalazla sie na terenach wcielonych do Prus i weszla w sklad depertamentu Bialostockiego Prus Nowowschodnich .

Wladze pruskie szczegolowo badaly status rudzki .Specjalna komisja ze Szczuczyna pod kierownictwem Glodkowskiego starala sie , na podstawie

obowiazujacych z okresu staropolskiego ,przepisow i zebranych dowodow w postaci dokumentow sklasyfikowac Rudke jako wies lub miasto.

W zgromadzonych dokumentach komisja nie wymienila przywileju miejskiego , jednak roboczo zgodnie z "tradycja " jak to okreslono ,

uzywano terminu " stadt Rudtka" (miasto) czasem poslugujac sie jednak nazwa " dorf" (wies) . W styczniu 1801 r. komisja

postanowila zaliczyc Rudke do wsi ,ale po odwolaniach w grudniu tego roku ponownie postanowila sprawe zbadac i rozwazono

warunkowa "tranlokacje "na dwa lata . NIestety nie znany jest ostateczny werdykt komisji pruskiej , najprawdopodobniej byl

on jednak negatywny , gdyz wsrod oficjalnego spisu miast kamery bialostockiej nie wymieniono Rudki .

Wladze Rudki wprowadzone przez pruska kamere , w 1800 r . stanowili komisarz Jan Wojtkowski , plenipotent i regent jozef Wierzbicki

oraz Jan Rybarczuk ,Walentyn Woroszylo i Wojciech Poltorak .

Sporzadzony w 1800 r. dla celow podatkowych spis ludnosci podaje ze w Rudce mieszkalo 505 osob , w tym 239 mezczyzn i 266 kobiet.

Posrod 100 rodzin mieszkajacych we wsi w 64 domach ,10 rodzin bylo zydowskich (55 osob) .Spis wymienia takze dwoch ksiezy

i organiste oraz szpital nalezacy do parafi.(wybudowany w 1796 r. przez Ossolinskiego).

Do 1807 roku Rudka wchodzila w sklad powiatu drohinskiego i stanowila osrodek 36 okolicznych wsi np:Olend,Malyszczyna,Czaj,

Kobus, Lempic,Radziszewa, Mnia, Karpia, Wylin ,Klukowki i innych .

W wyniku traktatu z Tylzy zawartego w 1807 r. Rudka weszla w sklad cesarstwa rosyjskiego . Dobra rudzkie obejmowaly wowczas

Rudke ,Granne , Olendy , Korycin ,Grodzisk ,Siemiony , Targowiska i Aleksandrow.

W 1817 r. Jozef Kajetan Ossolinski polecil wybudowanie nowego szpitala dla biedoty ,gdzie mieszkal rowniez ksiadz ,wikary i organista.

Przypuszczac nalezy ze poprzedni szpital ufundowany przez niego 21 lat wczesniej nie spelnial wymogow lub splonal

W aktach rosyjskich ani razu Rudka nie zostala okreslona jako miasto ,a w dokumentach koscielnych z 1820 r. wyraznie wystepuje

jako wies. Wladze rosyjskie prawdopodobnie zabronily odbywania targow i Rudka zdegradowana zostala do rangi wsi dworskiej.

Okolo 1820 r. ludnosc zydowska w znacznej czesci opuscila Rudke , przenoszac sie do do prezniejszego i wiekszego osrodka

jakim byl Bransk , gdzie wlasnie powstal kahal zydowski . Po 1820 r. cmentarz przy kosciele parafialnym w Rudce

zostal zamkniety , a zmarlych zaczeto grzebac na nowym cmentarzu wytyczonym poza wsia.

W 1837 r. zmarl Jozef Kajetan Ossolinski ,a majatek odziedziczyl jedyny syn Wiktor Maxymilian Ossolinski ,byly adiutant ksiecia Jozefa

Poniatowskiego .Ozenil sie z Zofia Chodkiewicz ,ceniona wowczas malarka kompozycji kwiatowych .Ossolinski rozmilowany w przeszlosci,

stworzyl duza kolekcje roznych "staroztnosci", zbieral miejscowe podania i legendy. Jedna z nich pt. "Wspomnienia z Podlasia ".

O uroczysku zwanym "Kumat" opublikowal w 1848 r. na lamach "Biblioteki Warszawskiej". W polowie 19 wieku rozwinal hodowle koni

czystej krwi arabskiej. Jego stadnina liczyla 15 klaczy i byla najwieksza w owczesnym powiecie bielskim .Po smierci Wiktora Ossolinskiego

w 1869 r. Rudke odziedziczyla jedyna jego corka Wanda , primo voto Tomaszowa Potocka , secundo voto Stanislawowa Jablonowska .

W 1843 r. wladze rosyjskie zamienily podzial administracyjny , w wyniku ktorego obwod bialostocki wcielono do guberni grodzienskiej i

dokonano nowego podzialu na powiaty .Rudka znalazla sie w gminie Grodzisk powiatu bielskiego guberni grodzienskiej .Podzial ten

przetrwal do 1-ej wojny swiatowej .

Chlopi niezadowoleni z duzych obciazen panszczyznianych zorganizowali 1 lipca 1861 r. w Rudce wiec. Wystapienie chlopskie stlumiono

przy pomocy srodkow administracyjnych i chlosty . W trakcie powstania styczniowego oddzial dowodzony przez Wladyslawa Cichorskiego

"Zameczka" noca 31 stycznia 1863 r. zaatakowal pol sotni Kozakow stacjonujacych w Rudce . W trakcie potyczki 3 Kozakow zginelo ,

4 raniono , 6 wzieto do niewoli, pozostali zbiegli .

W 1885 r. caly majatek liczyl 10359 dziesiecin gruntow i skladal sie z 13 folwarkow :Aleksandrowo,Grodzisk,Jozefin,Kabacki,Kalinowiec,

Korycin,Mien,Olendy,Rudka,Siemiony,Spieszyn,Targowisk i Wiktorowo. W Jozefinie funkcjonowal browar i gorzelnia , w Korycinie , Olendach

i Siemionach terpentyniarnie , a w folwarku Grodzisk i we wsi Karp mlyny wodne . W koncu 19 wieku nastapilo pewne ozywienie majatku Rudka

o czym swiadczy wybudowanie we wsi mlyna ,szescioraka i cegielni oraz uporzadkowanie wsi nalezacych do majatku, w wyniku ktorego

likwidacji ulegla wies Wilczochy ( wczesniej nastapil zanik wsi Bartniki).

W czerwcu 1902 r. ksiezna Wanda Jablonowska w zamian za dozywotnia pensje przelala corkom Anieli z Potockich Zamojskiej i Joannie

Janinie Potockiej , zonie Konstantego ordynata Potockiego Rudke i majatek .Na podstawie umowy zawartej miedzy siostrami kilka miesiecy pozniej

Rudka stala sie wlasnoscia Janiny Potockiej . W latach 1913-1914 na zlecenie Potockich ,architekt Jan Henrich przebudowal dwor w Rudce

w znacznym stopniu nadajac mu wyglad palacyku .12 maja 1915 r. Janina Potocka odkupila czesc majatku odziedziczona przez siostre

Aniele i stala sie jedyna wlascicielka dobr rudzkich.

W sierpniu 1915 r. Rudke zajely wojska niemieckie .Do 1919 r. wchodzila ona w sklad gminy Bransk powiatu bielskiego tzw."Ober-Ostu" . W trakcie

wojny polsko -sowieckiej w i polowie sierpnia 1920 r. wojska bolszewickie spustoszyly dwor w Rudce niszczac cenna biblioteke i zbiory

Wiktora Ossolinskiego . Wies Rudka w 1921 r. liczyla 149 domow i 899 mieszkancow .Do 1934 r. Rudka byla siedziba gminy . W latach dwudziestych

w sklad rady gminnej wchodzili m.in. wojt J.Niemyjski, sekretarz St. Liwoch, radni F. Sabula , Wl. Trusiak i J. Luba . W 1927 r. zlikwidowano

serwituty obciazajace majatek na rzecz wsi Rudka.

W 1927 r. folwarki Jozefin, Olendy, Rudka i Siemiony w ogolnej powierzchni 6607 ha obial w posiadanie najstarszy syn Janiny Potockiej

Franciszek Salezy Potocki, dziennikarz ,polityk . W latach 1928-38 kierowal Departamentem Wyznan w Ministerstwie Wyznan Religijnych

i Oswiecenia Publicznego. W ruddzkim palacu zalozyl muzeum histori regionalnej oraz umiescil czesc biblioteki Potockich z majatku

Paleczne na Podolu.

Okolo 1925 r. zorganizowal Straz Ogniowa we wsi Rudka i okolo 1930 r. Straz Ogniowa w majatku Rudka.

W okresie miedzywojennym w Rudce mieszkalo ponad 30 rzemieslnikow trudniacych sie kilkunastoma rzemioslami . Glownie

byli to kowale, murarze i stolarze. We wsi funkcjonowala Spoldzielnia Mleczarska, mlyn parowy "Kowertowski i Ska, dwa wiatraki

5 sklepikow, tartak parowy S. Finkelsteina i tartak Kowertowskiego "Rudka", sklepik z tytoniem Stowarzyszenia Sporzywcow

Szkola Powszechna, cegielnia Potockich, Kasa Stefczyka (zalozona w 1929 r.), Zwiazek Strzelecki, Kolo LOPP i wiele innych

organizacji spolecznych . W 1931 r. nastapil nowy podzial terenu ze wzgledu na zasieg dzialania strazy pozarnych ,komendantem

rejonu branskiego z siedziba w Rudce, mianowano nadlesniczego lasow prywatnych i komendanta strazy w Rudce Zygmunta

Wierzbickiego . Po reformie terytorialnej w 1934 r. Rudka wlaczona zostala do gminy Bransk.

W czasie 2-giej Rzeczypospolitej 6 ulic w Rudce mialo nazwy, a byly to Ciechanowiecka, Wola, Zakoscielna, Wolnosci, Za Karczma

(obecnie Szkolna), Kocia ( obecnie Cegielniana).

Okolo 14 wrzesnia 1939 r. Rudke zajely wojska niemieckie , a po kilkunastu dniach w ich miejsce wkroczyly wojska sowieckie.

W styczniu 1940 r. utworzonno gmine Rudka podlegla rejonowi w Bransku. Juz pierwszego dnia wojny niemiecko-radzieckiej

22 czerwca 1941 r. Rudke zajeli hitlerowcy. Okupacja niemiecka trwala do 1-go sierpnia 1944 r.

Historia powstania kosciola i wystroju wnetrza

O pierwszym drewnianym kosciele w Rudce wiemy niewiele. Parafie erygowano przed 1442 r.,istnial tu w tym czasie kosciol drewniany.

W 1589 r. Mikolaj Kiszka wybudowal prawdopodobnie nowy, drugi kosciol drewniany. Kosciol ten przetrwal do polowy 18-go wieku .

Jak wynika z wizytacji w 1737r. byl on wtedy w stanie zupelnej ruiny, zamkniety, z zakazem odprawiania nabozenstw.

"We wnetrzu kosciola oltarz wiekszy, stary z wyobrazeniem Sw.Trojcy, w ktorym tabernaklum drewniane z cymborium, w drugiej czesci

oltarze stare i mniejsze z przedstawieniem Sw. Antoniego, po drugiej stronie z wizerunkiem Sw. Bartlomieja . Po tej samej stronie

zniszczona chrzcielnica i ambona" .

W tejze samej wizytacji zamieszczony jest spis ruchomosci koscielnych (naczyn, sprzetow i szat liturgicznych).

Cale wyposazenie starego kosciola znalazlo sie w nowo wybudowanym kosciele.

Nowo wybudowany kosciol parafialny w Rudce otrzymal calkowicie nowy wystroj wnetrza, oltarz glowny, oltarze boczne, ambone, chrzcielnice

stalle oraz chor. Na temat czasu powstania wystroju, jego autorow i wykonawcow nie zachowaly sie zadne wzmianki archiwalne. Mozemy

tylko przypuszczac, ze dziela te powstaly w 18-tym wieku, gdyz inwentarze z 1785 i 1798 r. opisuja kompletny wystroj kosciola, taki jaki

zachowal sie do naszych czasow. Pozniejsze uzupelnienia, to pojedyncze obrazy i konfesionaly.

We wnetrzu kosciola dominowal wielki, drewniany oltarz snycerskiej roboty z cymborium. Na wierzchu tego cymborium Pelikan piersiami

dzieci swe karmiacy, w srodku tego oltarza obraz Trojcy Przenajswietszej malowania wloskiego . Oltarzy bocznych bylo cztery. Przy scianie

ponocnej stal oltarz Przenajswietszej Marii Panny, z obrazem sw. Jana Chrzciciela. dalej w strone zachodnia, oltarz Ukrzyzowania Pana Jezusa

z obrazem sw Jadwigi w zwieczeniu. Przy scianie poludniowej stal oltarz sw. Jozefa z obrazem sw. Doroty w zwieczeniu. Dalej oltarz

sw. Anny z obrazem sw. Apolonii. Ambona snycerskiej roboty zlotem odmalowana, nad ktora powiewal baldachim. Chrzcielnica drewniana snycerskiej roboty.

Na wierzchu tej chrzcielnicy osoba sw. Jana odprawiajacego Chrzest Pana Jezusa. Rownoczesnie zainstalowano stalle oraz chor muzyczny

Do pierwotnego wyposazenia koscila nalezaly takze drewniane lawki. Lawki te nie zachowaly sie, jak rowniez wspomniana wczesniej chrzcielnica

Powyzszy wystroj ulegl pozniej niewielkim modyfikacjom. Przy scianie polnocnej oltarz Matki Boskiej z Dzieciatkiem w zwieczeniu sw. Jan Chrzciciel

i oltarz sw. Rocha w zwieczeniu sw. Mateusz. Przy scianie poludniowej oltarz oltarz Ukrzyzowania Jezusa w zwieczeniu sw.Apolonia ,oltarz sw Jozefa

w zwieczeniu sw Teresa z Avila i oltarz sw. Anny.

Kiedy dokonano powyzszej zmiany nie wiadomo .Pewne jest tylko ze fakt ten nastapil po roku 1820 r. Byc moze dokonano tej zmiany w 1928 r. ,kiedy

to z fundacji Franciszka Salezego Potockiego przeprowadzono gruntowny remont kosciola.

W 19 wieku wyposazenie kosciola wzbogacilo sie jeszcze o figurke Jezusa ukazujacego Serce Gorejace ,stacje Drogi Krzyzowej i dwa konfesjonaly.

W1928,podczas renowacji kosciola Jan Kucharski przeprowadzil konserwacje dwoch obrazow :Matki Boskiej z Dzieciatkiem i sw. Antoniego, oraz

Ucieczke do Egiptu.

Ostatni rozdzial w historii wyposazenia kosciola stanowi okres powojenny. W koncu lat 40-stych przekazano parafi czesc wyposazenia pierwotnie

nalezacego do kosciola w Mirze. Ze zbioru mirskiego w kosciele rudzkim znajduja sie obecnie, obraz sw. Antoniego Padewskiego z Dzeciatkiem w

sukni srebrnej, obraz sw. Jana Nepomucena w sukni srebrnej czesciowo pozlacanej, Ukrzyzowanie Chrystusa, oraz obraz sw. Teresy.

W latach 1960-tych i 70-tych przeprowadzono kosztem parafii remont wystroju wnetrza. Odnowiono oltarz glowny i oltarze boczne, a obraz sw.Anny zostal

poddany konserwacji.

Analiza wystroju wnetrza kosciola

Wnetrza kosciola odznacza sie zawartoscia, jednolitej przestrzeni nawy,podporzadkowanej osi wzdluznej z oltarzem wielkim. Z tak ukrztaltowana

architektura wspolbrzmi opracowanie plastyczne wnetrza. Jest ono skomponowane wzdluz osi glownej : od choru muzycznego do

oltarza glownego. Inne skladniki wystroju podporzadkowane sa temu ukladowi. Architektoniczny oltarz glowny dominuje nad wnetrzem,wilkoscia

jak i forma.Polichromowany,drewniany, zlocony. Architekci oltarza nawiazuja do 17-to wiecznej formy pelnego baroku, prezentujac styl trojprzeslowy

kolumnowy z szerszym przeslem srodkowym, w ktorym umieszczono obraz. W przeslach bocznych miedzy kolumnami, posagi sw. Piotra i Pawla .

Ekspresyjna sylwetka szczytu oltarza z gloria skomponowana ze sklebionych oblokow, promieni, aniolkow ktorym towarzysza male putta.

Cztery iluzjoniczne oltarze sytuowane w niszach w bocznych scianach nawy, architektonicznie malowane na scianach jako freski. Wydaje sie, ze takze

ukrztaltowanie oltarzy bocznych nie bylo rozwiazaniem prowizorycznym. Byl to prawdopodobnie zabieg swiadomy, wprowadzony w celu wlasciwej

gradacji przestrzennej poszczegolnych elementow wystroju. Jednoczesnie to one wlasnie stanowia w chwili obecnej o indywidualnym

charakterze kosciola.

Spokojna, lagodna forma choru muzycznego, smukle proporcje jonskich kolumn stanowia opozycje do monumentalnej architektury oltarza glownego.